حسابداری تعهدی و نقدی به همراه تفاوت‌ آن‌ها

شناسایی زمان مناسب جهت تنظیم سند، پرداخت و دریافت مالی در حسابداری امری ضروری است؛ اما در این زمینه برای همیشه استفاده از فرمول‌­‌های ساده و یکسان کارآیی لازم را نخواهد داشت و به همین علت شاخه‌‌های تخصصی مختلف و در حسابداری ایجاد شده و تحولاتی در این زمینه ازجمله حسابداری تعهدی به وجود آمده تا نیاز‌های مالی حسابداران و شرکت­‌‌ها را برطرف نماید.

یکی از تحولات ایجاد شده در نظام حسابداری بخش عمومی می‌­باشد، نتیجه تحولات حرکت نظام حسابداری بخش عمومی از حسابداری نقدی به سمت حسابداری تعهدی می‌­باشد، تغییر یاد شده بر استاندارد‌ها، ساختار و تشکیلات واحد‌های مالی، فهرست حساب‌‌ها، روش‌‌های گردش عملیات، دستورالعمل‌‌های حسابداری و شیوه رسیدگی و گزارشگری مالی مدیریتی تاثیر قابل توجه داشته است.

حسابداری تعهدی یعنی چه؟

شاید از خود پرسیده باشید که حسابداری تعهدی چیست؟ برای درک بهتر موضوع مقاله در ادامه به این پرسش پاسخ می‌دهیم. مطابق حسابداری تعهدی، بدون توجه به زمان دریافت و پرداخت وجه نقد، معاملات و سایر رویداد‌ها در زمان وقوع شناسایی و ثبت می­‌شوند، یعنی درآمد در هنگام انجام خدمات یا فروش کالا و هزینه در زمان دریافت کالا یا خدمات و ایجاد تعهد در حساب‌‌ها در نظر گرفته می­‌شود.

سود و زیان خالص در مبنای تعهدی، نتیجه درآمد‌های کسب شده به غیر از وجوه نقد دریافتی و هزینه­‌های تحمیل شده به شرکت به غیر از وجوه نقد پرداختی است، در نتیجه اطلاعات حاصل شده از حسابداری تعهدی (Accrual Accounting) در خصوص دارایی­‌ها و بدهی­‌های یک واحد اقتصادی، با حسابداری دریافت و پرداخت وجه نقد آن واحد اقتصادی قابل تامین نخواهد بود.

مزایای حسابداری تعهدی

با شکل­‌گیری حسابداری تعهدی، فرض بر این بود که حسابداری تعهدی تنها در خصوص بانک، وجه نقد، حساب­‌های دریافتنی و پرداختنی اثر بخش خواهد بود؛ اما با توسعه استفاده از حسابداری تعهدی در شرکت­‌های خدماتی، پیمانکاری و بازرگانی، سایر ابعاد حسابداری تعهدی و تاثیر بر صورت حساب­‌ها و تفاسیر صورت­‌های مالی مشخص گردید.

شرکت‌های فعال در حوزه بازرگانی از سفارش کالا تا انبارداری تا فروش و خدمات پس از فروش رو با استفاده از نرم افزار بازرگانی انجام می‌دهند، حال که به پاسخ حسابداری تعهدی یعنی چه دست پیدا کرده­‌اید، مزایای حسابداری تعهدی در تصویر زیر ارائه شده است.

مهم ترین مزایای حسابداری تعهدی

مراحل پیاده سازی حسابداری تعهدی به شرح موارد زیر می‌باشد:

• • ايجاد دفتر به نام دفتر تعهدی
  • تعریف زيرفصل­‌های جديد فصول هزينه‌­ای
  • تعريف عناوين حساب­‌ها
  • تعريف سرفصل­‌های كل، معين و ساير تفصيلی­‌ها
  • ثبت اسناد حسابداری مانند ثبت سند حقوق و دستمزد
  • استخراج صورت وضعيت مالی و صورت تغييرات در صورت وضعيت مالی

مبانی حسابداری تعهدی

زمان ثبت درآمد و هزینه از نظر حسابداری از اهمیت بالایی برخوردار بوده و در سیستم حسابداری موثر می‌­باشد؛ این که درآمد‌ها و هزینه­‌ها در چه زمانی شناسایی و در دفاتر حسابداری ثبت شود را مبانی حسابداری می­‌گویند، انواع مبانی یا مبنای حسابداری نیز شامل 5 مبنای زیر می‌باشد:

• 1. مبنای نقدی
  2. مبنای تعهدی
  3. مبنای نیمه تعهدی
  4. مبنای نقدی تعدیل شده
  5. مبنای تعهدی تعدیل شده

بر مبنای حسابداری تعهدی صرف نظر از زمان دریافت و پرداخت وجه نقد، معاملات و رویداد‌ها در زمان وقوع شناسایی و در اسناد حسابداری ثبت می‌­گردند، هدف حسابداری تعهدی شفاف سازی حساب­‌ها و ارائه گزارش­‌های مالی مورد نیاز می‌­باشد. ویژگی­‌های اصلی حسابداری تعهدی را در موارد زیر توضیح داده‌ایم:

• • تبعیت از اصل تطابق درآمد و هزینه
  • شناسایی و ثبت درآمد، هزینه، بدهی و طلب در دوره مالی وقوع
  • اندازه­‌گیری عملکرد مالی واقعی یک فعالیت اقتصادی
  • کمک به مدیران در جهت مدیریت منابع فعلی و برنامه ریزی برای آینده

حسابداری نقدی چیست؟

دریافت و پرداخت در حسابداری نقدی، در زمان مبادله وجه نقد شناسایی و ثبت می‌­گردد؛ به عبارت دیگر درآمد هنگامی ثبت می‌شود که از مشتری برای فروش محصول یا ارائه خدمات وجوه نقد دریافت شده است و همچنین هزینه هنگامی که وجه نقد بابت خدمات یا کالای دریافت شده پرداخت گردد ثبت می­‌شود.

در نتیجه صورت­‌های مالی مبتنی بر این نوع از حسابداری، منابع دریافت و پرداخت وجه نقد را نشان داده و با مخارج بودجه­‌ای مقایسه می­‌کند.

حساب­‌های دریافتنی و پرداختنی در صورت­‌های مالی که با حسابداری نقد تنظیم می‌­گردد، قابل مشاهده نخواهد بود، از طرف دیگر اموال خریداری شده به صورت مستقیم در حساب هزینه منظور می­‌گردد و در حساب دارایی ثابت ثبت نمی­‌شود.

در شرکت­‌هایی که موجودی نقد بالایی دارند، حسابداری نقدی کارآیی نخواهد داشت؛ زیرا حسابداری نقدی مانع از دیده شدن وضعیت مالی واقعی شرکت می­‌گردد.

تفاوت حسابداری تعهدی و نقدی

حسابداری تعهدی به عنوان یک حسابداری استاندارد و در مقابل حسابداری نقدی قرار دارد، همانطور که قبلا در تعریف حسابداری تعهدی و نقدی نیز اشاره شد، معاملات در حسابداری تعهدی در زمان ارائه خدمات و یا فروش کالا به مشتریان، حتی اگر وجه نقد شناسایی نشود، به رسمیت شناخته می­‌شود؛ اما در حسابداری نقدی فقط زمان مبادله وجه نقد است، که معاملات به رسمیت شناخته می­‌شود.

لازم به ذکر می باشد که طبق اصول پذیرفته شده حسابداری، شرکت­‌ها ملزم به استفاده از حسابداری تعهدی می‌باشند، همچنین در تصویر زیر فرق حسابداری تعهدی و نقدی را بیان نموده‌ایم.

بررسی تفاوت های حسابداری تعهدی و نقدی

گزارش‌‌های مالی حسابداری تعهدی چگونه‌اند؟

تهیه و تنظیم گزارش­‌های مالی که معمولا با استفاده از نرم افزار حسابداری شرکتی انجام می‌شود، به شرح زیر در حسابداری تعهدی الزامی می‌­باشد:

• • صورت سود و زیان
  • صورت سود و زیان جامع
  • صورت وضعیت مالی
  • صورت تغييرات در حقوق مالكانه
  • صورت جريان‌‌هاي نقدي
  • یاداشت‌‌های توضیحی صورت­‌های مالی

بودجه بندی تعهدی در حسابداری تعهدی

هنگامی که بودجه­‌ها و تخصیص منابع مالی بر مبنای حسابداری تعهدی صورت می­‌گیرد، به این نوع از بودجه بندی، بودجه بندی تعهدی کامل می­‌گویند، تغییر از مبنای نقدی به مبنای تعهدی در فرآیند بودجه بندی، سبب افزایش کارایی و شفافیت و بهبود مدیریت مالی می­‌گردد.

حسابداری نیمه تعهدی یعنی چه؟

حسابداری نیمه تعهدی که یکی از مبانی حسابداری می‌­باشد، حاصل ترکیب دو مبنای حسابداری تعهدی و نقدی می‌­باشد. براساس حسابداری نیمه تعهدی، هزینه­‌های بر مبنای حسابدرای تعهدی و درآمد‌ها بر مبنای نقدی، یعنی در زمان مبادله وجوه نقد شناسایی شده و در دفاتر ثبت می­‌گردد.

در خصوص اجرای حسابداری تعهدی، بخش درآمد مشکل اصلی برخی از کشور‌ها می‌­باشد. برای حل این مشکل نهاد‌های بخش عمومی نسبت به استقرار حسابداری نیمه تعهدی اقدام نموده‌­اند.

حسابداری تعهدی تعدیل شده یعنی چه؟

بر مبنای حسابداری تعهدی تعدیل شده، هزینه همانند حسابداری تعهدی، در زمان تحمل شناسایی و ثبت می­‌گردد. اما در خصوص درآمد‌ها باید به روش زیر اقدام شود.

اگر مبلغ درآمد قابل اندازه­گیری و در مدت زمان کوتاهی بعد از تشخیص قابل وصول باشد، از حسابداری تعهدی استفاده می­‌گردد؛ اما در صورتی که اندازه گیری و زمان وصول درآمد قابل تعیین نباشد، از مبنای نقدی در رابطه با شناسایی و ثبت درآمد استفاده می­‌شود.

دانلود انواع ثبت‌‌های حسابداری تعهدی

ثبت­‌های حسابداری که در شرکت­‌ها مورد استفاده قرار می­‌گیرد، در واقع همان ثبت­‌های حسابداری تعهدی می‌­باشد. به عنوان مثال فرض کنید که شرکتی اقدام به خرید یک دارایی ثابت به مبلغ A ریال نموده است. در هر دو حالت زیر نسبت به ثبت حسابداری اقدام نمایید (در هر دو حالت نقد و نسیه بدون توجه به زمان مبادله وجوه نقد انواع ثبت­‌های حسابداری تعهدی را خواهیم داشت).

انواع ثبت های حسابداری تعهدی

همچنین شرکت اگر درآمدی داشته باشد، ثبت حسابداری درآمد به شرح زیر است:

فرض کنید شرکتی اقدام به فروش کالا/خدماتی به مبلغ B ریال نموده است، در این صورت ثبت حسابداری بر مبنای تعهدی به دو صورت نقدی و نسیه و بدون توجه به زمان دریافت وجه نقد به شرح زیر است.

در صورتی که تمایل به دانلود انواع ثبت­‌های حسابداری تعهدی PDF باشید، می‌­توانید فایل بارگذاری شده در انتهای این مقاله را دانلود و استفاده نمایید.

نتیجه گیری

شاخه­‌های تخصصی مختلفی مانند حسابداری تعهدی در حسابداری ایجاد شده است، تا نیاز‌های مالی حسابداران و شرکت­‌ها را بر طرف نماید، زیرا شناسایی زمان مناسب جهت تنظیم سند، پرداخت و دریافت مالی در حسابداری امری ضروری می‌­باشد.

مبانی حسابداری شامل مبنای نقدی، تعهدی، نیمه تعهدی، نقدی تعدیل شده، تعهدی تعدیل شده می‌­باشد. هر کدام از این مبنا‌ها دارای شرایطی بوده و محل کاربرد مجزایی دارد. براساس اصول پذیرفته شده حسابداری، شرکت­‌ها ملزم به استفاده از حسابداری تعهدی می‌­باشند. در پایان اگر سوال و یا نظری درباره حسابداری تعهدی دارید، ازطریق درج دیدگاه با ما در ارتباط باشید.