محاسبه نرخ تسعیر ارز چیست؟ ثبت حسابداری تسعیر ارز

آیا می‌دانید یکی از مسائل مهم تجاری و اقتصادی در تمام دنیا تسعیر ارز می‌باشد! اکثر شرکت‌های تجاری برای انجام معاملات با سایر کشورها مجبور می‌شوند که از پول رایج کشور مقصد استفاده نمایند و حسابداران برای ثبت معاملات ارزی در دفاتر، باید با استفاده از نرخ تسعیر ارز، مبلغ معاملات را به پول رایج کشور خود تبدیل نمایند.

پس از مطالعه این مقاله شما با تسعیر ارز، مفهوم معاملات ارزی، نحوه محاسبه تسعیر ارز، ثبت حسابداری تسعیر ارز، استاندارد تسعیر ارز و اصطلاحات تسعیر ارز آشنا خواهید شد.

تسعیر ارز چیست؟

فرآیند تبدیل واحد پولی تسعیر ارز نامیده می‌شود، در شرکت‌ها و سازمان‌ها با استفاده از روش نرخ تسعیر ارز تغییرات نرخ ارز در عملیات مالی بررسی شده و سپس به صورت استاندارد در صورت‌های مالی ثبت می‌گردد.

ممکن است بسیاری از شرکت‌ها عملیات خرید و فروش خود را با استفاده از ارز‌های خارجی انجام بدهند، در حالی که مطابق قوانین حسابداری کشور، مبالغ تمام حساب‌های شرکت باید بر مبنای واحد پول رایج کشور ثبت گردد.

بنابراین برای رفع این مشکل شرکت‌ها باید اطلاعات رویدادهای مالی خود را با استفاده از تسعیر ارز به واحد پول رایج کشور (ریال) تبدیل نموده و در دفاتر حسابداری خود ثبت نمایند.

تعریف ارز

ارز (Currency) نوعی واحد پول پذیرفته شده در کشورها است که دولت هر کشور آن را توزیع نموده و مردم می‌توانند با استفاده از آن به معاملات و مبادله محصولات بپردازند، نوع ارز هر کشور با سایر کشورها متفاوت می‌باشد؛ اما این امکان وجود دارد که یک کشور استفاده از ارز سایر کشورها در کشور خود را قانونی نماید.

مفهوم معاملات ارزی

هنگامی که شرکت با استفاده از ارز به انجام معاملات بپردازد، معامله ارزی صورت گرفته است. به عنوان مثال هنگامی که شرکت برای خرید و یا فروش محصولات خود از ارز استفاده نماید، معامله ارزی انجام داده است.

توجه داشته باشید که استفاده از نرم افزار حسابداری بازرگانی به مدیران کمک می‌کند که ضمن حفظ ارتباط با سیستم مالی، خزانه داری، فروش و انبار کلیه فعالیت‌های این بخش را نیز مدیریت کنند.

نرخ تسعیر ارز به زبان ساده

تبدیل پول ملی یک کشور به واحد پول کشوری دیگر تسعیر ارز نامیده می‌شود و جزء مفاهیم مهم اقتصادی به حساب می آید، در کشور ما به دلیل میزان بالای نرخ تورم، تسعیر ارز توسط اغلب شرکت‌های تجاری از جمله شرکت‌هایی که به فعالیت‌های واردات و صادرات مشغول هستند و همچنین شرکت‌های پذیرفته شده در بورس انجام می‌شود.

تبدیل پول ملی یک کشور به واحد پول کشوری دیگر تسعیر ارز نامیده می شود

ثبت حسابداری تسعیر ارز

ثبت حسابداری تسعیر ارز بدین طریق می‌باشد که ابتدا عملیات ثبت اولیه معامله ارزی با توجه به نرخ ارز موجود در هنگام معامله به واحد ریال ثبت شده و در مرحله بعد با توجه به نوع خرید یا فروش بودن معامله تسعیر ارز ثبت می‌شود، حسابدار معاملات ارزی را با توجه به نوع معامله در نرم افزار حسابداری ثبت خواهد نمود.

حسابداری تسعیر ارز چگونه محاسبه می‌شود؟

برای محاسبه تسعیر ارز می‌توان به سه روش روزانه، ماهیانه و سالیانه اقدام نمود. روش روزانه دقیق‌تر از روش ماهیانه و سالیانه می‌باشد؛ زیرا در این روش حسابداران هر روز نرخ ارز را محاسبه می‌نمایند.

سود و زیان حسابداری تسعیر ارز چیست؟

اگر پس از انجام تسعیر ارز مانده حساب ارزی مثبت باشد، شرکت از انجام تسعیر ارز سود نموده است؛ اما اگر پس از انجام تسعیر ارز مانده حساب ارزی منفی باشد، شرکت از انجام تسعیر ارز زیان نموده است.

نحوه محاسبه سود و زیان نرخ تسعیر ارز

سود تسعیر ارز بدین معنی می‌باشد که اگر نرخ تسعیر دلار در تاریخ پرداخت بدهی ارزی پایین‌تر از نرخ تسعیر دلار در تاریخ معامله باشد، شرکت از سود تسعیر ارز برخوردار خواهد شد.
زیان تسعیر ارز بدین معنی می‌باشد که اگر نرخ تسعیر دلار در تاریخ پرداخت بدهی ارزی بالاتر از نرخ تسعیر دلار در تاریخ معامله باشد، شرکت از زیان تسعیر ارز برخوردار خواهد شد.

چگونگی محاسبه نرخ تسعیر ارز در بازه های زمانی

برای محاسبه تسعیر ارز می‌توان در سه بازه زمانی روزانه، ماهیانه و سالیانه اقدام نمود که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

3 روش محاسبه نرخ تسعیر ارز

برای محاسبه تسعیر ارز سه روش روزانه، ماهیانه و سالیانه وجود دارد که در این بخش به معرفی هریک از این روش‌ها می‌پردازیم.

1. ثبت ارز با نرخ ثابت

در این روش نرخ ارز در طول یک سال به صورت ثابت در نظر گرفته شده و معاملات شرکت با توجه به نرخ در نظر گرفته شده ثبت می‌گردد؛ در انتهای سال نیز حسابداران مانده‌های ارز را تسعیر می‌نمایند و سود و زیان شرکت را محاسبه خواهند نمود.

ثبت ارز با نرخ ثابت در تسعیر ارز

2. ثبت دوره ای نرخ متغیر ارز

در این روش نرخ ارز به صورت ماهیانه و یا براساس دوره مالی ثبت می‌گردد و سپس عملیات تسعیر ارز انجام می‌شود.

3. ثبت روزانه نرخ متغیر ارز

در این روش نوسانات نرخ ارز در هر روز ثبت شده و تسعیر ارز انجام می شود، این روش در مقایسه با دو روش دیگر دقیق‌تر می‌باشد.

مثال محاسبه نرخ تسعیر ارز

برای درک راحت تر محاسبه تسعیر ارز در ادامه به یک مثال می‌پردازیم. فرض می‌نماییم شرکت A که شرکتی ایرانی است، کالایی را به مبلغ 20,000 دلار به صورت نسیه به شرکت B که شرکتی خارجی است فروخته است، در تاریخی که این معامله ارزی انجام شده است، نرخ دلار 30000 ریال بوده است. حال ثبت معامله ارزی انجام شده در دفاتر حسابداری شرکت A به صورت زیر می‌باشد.

حساب دریافتی شرکت  B: 30,000,000

فروش : 30,000,000

بابت فروش کالا به شرکت B :1000 دلار

حال فرض می‌نماییم در زمانی که تسعیر ارز ثبت شده است، نرخ ارز به مبلغ 35000 ریال می‌باشد. به دلیل ثبت فروش در ترازنامه حساب دریافتی و با توجه به این که حساب دریافتی جزء اقلام پولی به حساب آمده است، لازم است که با تاریخ ترازنامه نیز مجددا تسعیر محاسبه گردد.

100,000,000= ( 30,000–35,000 ) * 20,000

بنابراین سود تسعیر مبلغ 100,000,000 می باشد. حال اگر قیمت یورو پایین می آمد شرکت متحمل ضرر می‌شد.

نمونه حسابداری نرخ تسعیر ارز

برای شرح حسابداری نرخ تسعیر ارز به بررسی یک مثال واقعی می‌پردازیم.

شرکت البرز در تاریخ 02/02/1397 قطعاتی را از کشور آلمان به مبلغ 1000 دلار خریداری کرده است. قیمت دلار در تاریخ خریداری قطعات برابر با 4000 تومان بوده است. در تاریخ 05/04/1397 قیمت دلار مبلغ 5000 تومان و در تاریخ 12/09/1397 قیمت دلار برابر با 6500 تومان بوده است.

در تاریخ خرید دارایی مبلغ 4,000,000 تومان در سیستم ثبت می‌گردد.

دارایی/ ماشین آلات 4,000,000

حساب پرداختنی تجاری ]ارزی[ 4,000,000

حال به دلیل افزایش نرخ ارز و عدم وجود حفاظ در برابر بدهی، زیان تسعیر ارز را شناسایی نمی‌کنیم، بلکه مبلغ تفاوت را به بهای تمام شده اضافه می‌کنیم.

دارایی / ماشین آلات 2,500,000

ح پرداختنی تجاری [ارزی] 2,500,000

ثبت تصفیه حساب به شرح زیر است:

ح پرداختنی تجاری [ارزی] 6,500,000

موجودی نقد و بانک 6,500,000

لازم به ذکر می‌باشد درصورتی که تسویه حساب با شرکت خارجی در سال مالی آینده انجام شود، سود و زیان تسعیر ارز نیز باید در پایان سال مالی شناسایی شود.

ترازنامه حسابداری تسعیر ارز چیست؟

ترازنامه تسعیر ارز نوعی صورت مالی می‌باشد که اقلام پولی و اقلام غیرپولی در آن درج می‌شود.

نحوه تنظیم ترازنامه حسابداری تسعیر ارز

نحوه تنظیم ترازنامه تسعیر ارز مانند سایر ترازنامه ها بوده و براساس معادله حسابداری انجام خواهد شد، مواردی که در ترازنامه تسعیر ارز ثبت می‌گردند، شامل اقلام پولی و اقلام غیر پولی می‌باشد.

در ترازنامه حسابداری تسعیر ارز چه مواردی ذکر می‌شود؟

در ترازنامه تسعیر ارز اقلام پولی و اقلام غیر پولی قرار داده می‌شوند.

اقلام پولی

اقلام پولی شامل مواردی مانند دارایی‌ها، بدهی‌ها و پول نقد می‌باشد (که با مبلغ مشخصی به صورت نقد دریافت و پرداخت خواهد شد.) با نرخ ارز در تاریخی که در ترازنامه تنظیم می‌شود، مجددا تسعیر شده و ممکن است در نرخ تسعیر ارز تفاوت وجود داشته باشد. اقلام پولی شامل موارد زیر هستند:

اقلام غیر پولی

اقلام غیر پولی به مواردی گفته می‌شود که تسعیر ارز با نرخ ارز در تاریخ انجام معامله صورت می‌گیرد و در نرخ تسعیر ارز تغییری مشاهده نخواهد شد. اقلام غیرپولی موارد زیر هستند:

• • موجودی کالا
  • پیش پرداخت
  • پیش دریافت

استاندارد حسابداری تسعیر ارز چیست؟

تسعیر ارز دارای استاندارد‌هایی می‌باشد که باید همه آنها رعایت شوند. مهم ترین استاندارد مرتبط با تسعیر ارز استاندارد شماره 16 می باشد که در ادامه به معرفی آن می‌پردازیم.

استاندارد شماره 16 حسابداری تسعیر ارز

استاندارد شماره 16 تسعیر ارز در دو مورد به کار گرفته می‌شود که شامل موارد زیر می‌باشند:

• • تسعیر معاملات ارزی
  • تسعیر صورت‌های مالی عملیات خارجی که از طریق تلفیق یا روش ارزش ویژه در صورت های مالی واحد تجاری منعکس می‌شود.

استاندارد شماره 16 تسعیر ارز گسترده بوده شرح و بررسی این استاندارد در این مقاله نمی‌گنجد، به همین جهت فایل کامل آن را در انتهای صفحه قرار داده ایم. شما می‌توانید با دانلود فایل آن متن کامل استاندارد را مطالعه نمایید.

نکات مهم مربوط به حسابداری تسعیر ارز

تا این بخش سعی نمودیم اطلاعات جامعی در اختیار شما عزیزان قرار بدهیم، در این بخش از مطالب نیز به شرح نکات مهم تسعیر ارز خواهیم پرداخت.

نکات مهم تسعیر ارز

سایت های استعلام نرخ ارز

برای استعلام نرخ ارز سایت‌های مختلفی وجود دارد، سایت سنا به آدرس (https://www.sanarate.ir )، سایت نیما به آدرس (www.ntsw.ir) و آرشیو نرخ ارز بانک مرکزی از جمله سایت‌هایی می‌باشند، که کاربران می‌توانند با مراجعه به آن ها به بررسی و استعلام نرخ ارز بپردازند.

افزایش نرخ تسعیر ارز بانک ها

در سال 99 بانک مرکزی نرخ جدید تسعیر ارزی برای گزارشگری منتهی به شهریور ماه را برای هر یور مبلغ 12900 تومان و برای هر دلار مبلغ 11000 تومان اعلام نموده است.

نرخ‌های ذکر شده در عمکرد بانک‌های ملت، تجارت، آینده، صادرات، شهر، سرمایه، پارسیان، اقتصاد نوین، پست بانک ایران، بانک سامان و بانک خاورمیانه تاثیر معنادار خواهد گذاشت.

اصطلاحات مرتبط با تسعیر ارز

عملیات خارجی و واحد پول گزارشگری 2 اصطلاح پرکاربرد تسعیر ارز می‌باشند که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم.

عملیات خارجی

واحدی‌های تجاری به صورت فردی یا وابسته یا مشارکت خاص و یا شعبه واحد تجاری گزارشگر که استقرار و یا اداره فعالیت‌های آنها در خارج از کشور ایران انجام می‌شود، عملیات خارجی نام می‌گیرند.

واحد پول گزارشگری

پول گزارشگری واحد پولی می‌باشد که در صورت‌های مالی استفاده می‌شود. بنابراین هنگامی که یک واحد تجاری معاملات خود را با استفاده از ارز انجام می‌دهد، برای ثبت معاملات ارزی خود در صورت‌های مالی، باید معاملات ارزی خود را به واحد پول گزارشگری که همان ریال می‌باشد تسعیر نماید.

ارتباط تسعیر ارز با تورم و رشد نقدینگی

تسعیر ارز موجب تغییر در رشد نقدینگی و تورم می‌شود، اما تاثیر آن به قدری نمی‌باشد که سبب ایجاد تورم افسارگسیخته و ایجاد مشکل در اقتصاد کشور گردد. برای کنترل و جلوگیری از نوسانات تورمی که پس از ورود منابع حاصل از درآمد ارزی در کشور ایجاد می‌شود، لازم است مجلس شورای اسلامی بر ساز و کارهای اجرایی مناسب و تعهدات دولت‌ها نظارت نماید.

نتیجه گیری

با توجه به این که اکثر شرکت‌ها برای خرید و یا فروش محصولات خود به سایر کشور‌ها در جهان معاملات ارزی انجام می‌دهند و از پول رایج کشورهای دیگر استفاده می‌نمایند و مطابق استاندارد‌های حسابداری کشور ایران، تمام رویداد‌های مالی در دفاتر حسابداری باید با واحد پول رایج کشور ثبت گردند، اهمیت بسیار بالای تسعیر ارز آشکار می‌شود.

با استفاده از تسعیر ارز حسابداران واحد پول سایر کشور‌ها را به واحد پول کشور ایران (ریال) خود تبدیل نموده و سپس مبلغ معاملات را به ریال در دفاتر حسابداری ثبت می‌نمایند. برای تسعیر ارز لازم است که نرخ ارز بررسی گردد، برای بررسی و انجام نرخ تسعیر ارز سه روش روزانه، ماهیانه و سالیانه وجود دارد.