محاسبه نرخ تسعیر ارز چیست؟ ثبت حسابداری تسعیر ارز

آیا می دانید یکی از مسائل مهم تجاری و اقتصادی در تمام دنیا تسعیر ارز می باشد! اکثر شرکت های تجاری برای انجام معاملات با سایر کشورها مجبور می‌شوند که از پول رایج کشور مقصد استفاده نمایند و حسابداران برای ثبت معاملات ارزی در دفاتر، باید با استفاده از نرخ تسعیر ارز، مبلغ معاملات را به پول رایج کشور خود تبدیل نمایند.

پس از مطالعه این مقاله شما با تسعیر ارز، مفهوم معاملات ارزی، نحوه محاسبه تسعیر ارز، ثبت حسابداری تسعیر ارز، استاندارد تسعیر ارز و اصطلاحات تسعیر ارز آشنا خواهید شد.

تسعیر ارز چیست؟

فرآیند تبدیل واحد پولی تسعیر ارز نامیده می شود، در شرکت‌ها و سازمان‌ها با استفاده از روش نرخ تسعیر ارز تغییرات نرخ ارز در عملیات مالی بررسی شده و سپس به صورت استاندارد در صورت های مالی ثبت می گردد.

ممکن است بسیاری از شرکت ها عملیات خرید و فروش خود را با استفاده از ارز های خارجی انجام بدهند، در حالی که مطابق قوانین حسابداری کشور، مبالغ تمام حساب های شرکت باید بر مبنای واحد پول رایج کشور ثبت گردد.

بنابراین برای رفع این مشکل شرکت‌ها باید اطلاعات رویدادهای مالی خود را با استفاده از تسعیر ارز به واحد پول رایج کشور (ریال) تبدیل نموده و در دفاتر حسابداری خود ثبت نمایند.

تعریف ارز

ارز (Currency) نوعی واحد پول پذیرفته شده در کشورها است که دولت هر کشور آن را توزیع نموده و مردم می‌توانند با استفاده از آن به معاملات و مبادله محصولات بپردازند، نوع ارز هر کشور با سایر کشورها متفاوت می باشد؛ اما این امکان وجود دارد که یک کشور استفاده از ارز سایر کشورها در کشور خود را قانونی نماید.

مفهوم معاملات ارزی

هنگامی که شرکت با استفاده از ارز به انجام معاملات بپردازد، معامله ارزی صورت گرفته است. به عنوان مثال هنگامی که شرکت برای خرید و یا فروش محصولات خود از ارز استفاده نماید، معامله ارزی انجام داده است.

توجه داشته باشید که استفاده از نرم افزار حسابداری بازرگانی به مدیران کمک می‌کند که ضمن حفظ ارتباط با سیستم مالی، خزانه داری، فروش و انبار کلیه فعالیت‌های این بخش را نیز مدیریت کنند.

نرخ تسعیر ارز به زبان ساده

تبدیل پول ملی یک کشور به واحد پول کشوری دیگر تسعیر ارز نامیده می شود و جزء مفاهیم مهم اقتصادی به حساب می آید، در کشور ما به دلیل میزان بالای نرخ تورم، تسعیر ارز توسط اغلب شرکت‌های تجاری از جمله شرکت‌هایی که به فعالیت‌های واردات و صادرات مشغول هستند و همچنین شرکت‌های پذیرفته شده در بورس انجام می‌شود.

تبدیل پول ملی یک کشور به واحد پول کشوری دیگر تسعیر ارز نامیده می شود

ثبت حسابداری تسعیر ارز

ثبت حسابداری تسعیر ارز بدین طریق می‌باشد که ابتدا عملیات ثبت اولیه معامله ارزی با توجه به نرخ ارز موجود در هنگام معامله به واحد ریال ثبت شده و در مرحله بعد با توجه به نوع خرید یا فروش بودن معامله تسعیر ارز ثبت می شود، حسابدار معاملات ارزی را با توجه به نوع معامله در نرم افزار حسابداری ثبت خواهد نمود.

حسابداری تسعیر ارز چگونه محاسبه می شود؟

برای محاسبه تسعیر ارز می‌توان به سه روش روزانه، ماهیانه و سالیانه اقدام نمود. روش روزانه دقیق‌تر از روش ماهیانه و سالیانه می‌باشد؛ زیرا در این روش حسابداران هر روز نرخ ارز را محاسبه می نمایند.

سود و زیان حسابداری تسعیر ارز چیست؟

اگر پس از انجام تسعیر ارز مانده حساب ارزی مثبت باشد، شرکت از انجام تسعیر ارز سود نموده است؛ اما اگر پس از انجام تسعیر ارز مانده حساب ارزی منفی باشد، شرکت از انجام تسعیر ارز زیان نموده است.

نحوه محاسبه سود و زیان نرخ تسعیر ارز

سود تسعیر ارز بدین معنی می باشد که اگر نرخ تسعیر دلار در تاریخ پرداخت بدهی ارزی پایین‌تر از نرخ تسعیر دلار در تاریخ معامله باشد، شرکت از سود تسعیر ارز برخوردار خواهد شد.
زیان تسعیر ارز بدین معنی می باشد که اگر نرخ تسعیر دلار در تاریخ پرداخت بدهی ارزی بالاتر از نرخ تسعیر دلار در تاریخ معامله باشد، شرکت از زیان تسعیر ارز برخوردار خواهد شد.

چگونگی محاسبه نرخ تسعیر ارز در بازه های زمانی

برای محاسبه تسعیر ارز می‌توان در سه بازه زمانی روزانه، ماهیانه و سالیانه اقدام نمود که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

3 روش محاسبه نرخ تسعیر ارز

برای محاسبه تسعیر ارز سه روش روزانه، ماهیانه و سالیانه وجود دارد که در این بخش به معرفی هریک از این روش‌ها می‌پردازیم.

1. ثبت ارز با نرخ ثابت

در این روش نرخ ارز در طول یک سال به صورت ثابت در نظر گرفته شده و معاملات شرکت با توجه به نرخ در نظر گرفته شده ثبت می‌گردد؛ در انتهای سال نیز حسابداران مانده‌های ارز را تسعیر می‌نمایند و سود و زیان شرکت را محاسبه خواهند نمود.

ثبت ارز با نرخ ثابت در تسعیر ارز

2. ثبت دوره ای نرخ متغیر ارز

در این روش نرخ ارز به صورت ماهیانه و یا براساس دوره مالی ثبت می گردد و سپس عملیات تسعیر ارز انجام می‌شود.

3. ثبت روزانه نرخ متغیر ارز

در این روش نوسانات نرخ ارز در هر روز ثبت شده و تسعیر ارز انجام می شود، این روش در مقایسه با دو روش دیگر دقیق‌تر می‌باشد.

مثال محاسبه نرخ تسعیر ارز

برای درک راحت تر محاسبه تسعیر ارز در ادامه به یک مثال می پردازیم. فرض می‌نماییم شرکت A که شرکتی ایرانی است، کالایی را به مبلغ 20,000 دلار به صورت نسیه به شرکت B که شرکتی خارجی است فروخته است، در تاریخی که این معامله ارزی انجام شده است، نرخ دلار 30000 ریال بوده است. حال ثبت معامله ارزی انجام شده در دفاتر حسابداری شرکت A به صورت زیر می باشد.

حساب دریافتی شرکت  B: 30,000,000

فروش : 30,000,000

بابت فروش کالا به شرکت B :1000 دلار

حال فرض می نماییم در زمانی که تسعیر ارز ثبت شده است، نرخ ارز به مبلغ 35000 ریال می باشد. به دلیل ثبت فروش در ترازنامه حساب دریافتی و با توجه به این که حساب دریافتی جزء اقلام پولی به حساب آمده است، لازم است که با تاریخ ترازنامه نیز مجددا تسعیر محاسبه گردد.

100,000,000= ( 30,000–35,000 ) * 20,000

بنابراین سود تسعیر مبلغ 100,000,000 می باشد. حال اگر قیمت یورو پایین می آمد شرکت متحمل ضرر می‌شد.

نمونه حسابداری نرخ تسعیر ارز

برای شرح حسابداری نرخ تسعیر ارز به بررسی یک مثال واقعی می پردازیم.

شرکت البرز در تاریخ 02/02/1397 قطعاتی را از کشور آلمان به مبلغ 1000 دلار خریداری کرده است. قیمت دلار در تاریخ خریداری قطعات برابر با 4000 تومان بوده است. در تاریخ 05/04/1397 قیمت دلار مبلغ 5000 تومان و در تاریخ 12/09/1397 قیمت دلار برابر با 6500 تومان بوده است.

در تاریخ خرید دارایی مبلغ 4,000,000 تومان در سیستم ثبت می گردد.

دارایی/ ماشین آلات 4,000,000

حساب پرداختنی تجاری ]ارزی[ 4,000,000

حال به دلیل افزایش نرخ ارز و عدم وجود حفاظ در برابر بدهی، زیان تسعیر ارز را شناسایی نمی کنیم، بلکه مبلغ تفاوت را به بهای تمام شده اضافه می کنیم.

دارایی / ماشین آلات 2,500,000

ح پرداختنی تجاری [ارزی] 2,500,000

ثبت تصفیه حساب به شرح زیر است:

ح پرداختنی تجاری [ارزی] 6,500,000

موجودی نقد و بانک 6,500,000

لازم به ذکر می باشد درصورتی که تسویه حساب با شرکت خارجی در سال مالی آینده انجام شود، سود و زیان تسعیر ارز نیز باید در پایان سال مالی شناسایی شود.

ترازنامه حسابداری تسعیر ارز چیست؟

ترازنامه تسعیر ارز نوعی صورت مالی می باشد که اقلام پولی و اقلام غیرپولی در آن درج می شود.

نحوه تنظیم ترازنامه حسابداری تسعیر ارز

نحوه تنظیم ترازنامه تسعیر ارز مانند سایر ترازنامه ها بوده و براساس معادله حسابداری انجام خواهد شد، مواردی که در ترازنامه تسعیر ارز ثبت می گردند، شامل اقلام پولی و اقلام غیر پولی می باشد.

در ترازنامه حسابداری تسعیر ارز چه مواردی ذکر می شود؟

در ترازنامه تسعیر ارز اقلام پولی و اقلام غیر پولی قرار داده می‌شوند.

اقلام پولی

اقلام پولی شامل مواردی مانند دارایی ها، بدهی ها و پول نقد می باشد (که با مبلغ مشخصی به صورت نقد دریافت و پرداخت خواهد شد.) با نرخ ارز در تاریخی که در ترازنامه تنظیم می شود، مجددا تسعیر شده و ممکن است در نرخ تسعیر ارز تفاوت وجود داشته باشد. اقلام پولی شامل موارد زیر هستند:

اقلام غیر پولی

اقلام غیر پولی به مواردی گفته می شود که تسعیر ارز با نرخ ارز در تاریخ انجام معامله صورت می گیرد و در نرخ تسعیر ارز تغییری مشاهده نخواهد شد. اقلام غیرپولی موارد زیر هستند:

• • موجودی کالا
  • پیش پرداخت
  • پیش دریافت

استاندارد حسابداری تسعیر ارز چیست؟

تسعیر ارز دارای استاندارد هایی می باشد که باید همه آن ها رعایت شوند. مهم ترین استاندارد مرتبط با تسعیر ارز استاندارد شماره 16 می باشد که در ادامه به معرفی آن می پردازیم.

استاندارد شماره 16 حسابداری تسعیر ارز

استاندارد شماره 16 تسعیر ارز در دو مورد به کار گرفته می شود که شامل موارد زیر می‌باشند:

• • تسعیر معاملات ارزی
  • تسعیر صورت های مالی عملیات خارجی که از طریق تلفیق یا روش ارزش ویژه در صورت های مالی واحد تجاری منعکس می شود.

استاندارد شماره 16 تسعیر ارز گسترده بوده شرح و بررسی این استاندارد در این مقاله نمی گنجد، به همین جهت فایل کامل آن را در انتهای صفحه قرار داده ایم. شما می توانید با دانلود فایل آن متن کامل استاندارد را مطالعه نمایید.

نکات مهم مربوط به حسابداری تسعیر ارز

تا این بخش سعی نمودیم اطلاعات جامعی در اختیار شما عزیزان قرار بدهیم، در این بخش از مطالب نیز به شرح نکات مهم تسعیر ارز خواهیم پرداخت.

نکات مهم تسعیر ارز

سایت های استعلام نرخ ارز

برای استعلام نرخ ارز سایت های مختلفی وجود دارد، سایت سنا به آدرس (https://www.sanarate.ir )، سایت نیما به آدرس (www.ntsw.ir) و آرشیو نرخ ارز بانک مرکزی از جمله سایت هایی می باشند، که کاربران می توانند با مراجعه به آن ها به بررسی و استعلام نرخ ارز بپردازند.

افزایش نرخ تسعیر ارز بانک ها

در سال 99 بانک مرکزی نرخ جدید تسعیر ارزی برای گزارشگری منتهی به شهریور ماه را برای هر یور مبلغ 12900 تومان و برای هر دلار مبلغ 11000 تومان اعلام نموده است.

نرخ های ذکر شده در عمکرد بانک های ملت، تجارت، آینده، صادرات، شهر، سرمایه، پارسیان، اقتصاد نوین، پست بانک ایران، بانک سامان و بانک خاورمیانه تاثیر معنادار خواهد گذاشت.

اصطلاحات مرتبط با تسعیر ارز

عملیات خارجی و واحد پول گزارشگری 2 اصطلاح پرکاربرد تسعیر ارز می باشند که در ادامه به شرح آن ها می پردازیم.

عملیات خارجی

واحدی های تجاری به صورت فردی یا وابسته یا مشارکت خاص و یا شعبه واحد تجاری گزارشگر که استقرار و یا اداره فعالیت های آن ها در خارج از کشور ایران انجام می شود، عملیات خارجی نام می گیرند.

واحد پول گزارشگری

پول گزارشگری واحد پولی می باشد که در صورت های مالی استفاده می شود. بنابراین هنگامی که یک واحد تجاری معاملات خود را با استفاده از ارز انجام می دهد، برای ثبت معاملات ارزی خود در صورت های مالی، باید معاملات ارزی خود را به واحد پول گزارشگری که همان ریال می باشد تسعیر نماید.

ارتباط تسعیر ارز با تورم و رشد نقدینگی

تسعیر ارز موجب تغییر در رشد نقدینگی و تورم می شود، اما تاثیر آن به قدری نمی باشد که سبب ایجاد تورم افسارگسیخته و ایجاد مشکل در اقتصاد کشور گردد. برای کنترل و جلوگیری از نوسانات تورمی که پس از ورود منابع حاصل از درآمد ارزی در کشور ایجاد می شود، لازم است مجلس شورای اسلامی بر ساز و کار های اجرایی مناسب و تعهدات دولت ها نظارت نماید.

نتیجه گیری

با توجه به این که اکثر شرکت ها برای خرید و یا فروش محصولات خود به سایر کشور ها در جهان معاملات ارزی انجام می دهند و از پول رایج کشور های دیگر استفاده می نمایند و مطابق استاندارد های حسابداری کشور ایران، تمام رویداد های مالی در دفاتر حسابداری باید با واحد پول رایج کشور ثبت گردند، اهمیت بسیار بالای تسعیر ارز آشکار می شود.

با استفاده از تسعیر ارز حسابداران واحد پول سایر کشور ها را به واحد پول کشور ایران (ریال) خود تبدیل نموده و سپس مبلغ معاملات را به ریال در دفاتر حسابداری ثبت می نمایند. برای تسعیر ارز لازم است که نرخ ارز بررسی گردد، برای بررسی و انجام نرخ تسعیر ارز سه روش روزانه، ماهیانه و سالیانه وجود دارد.